Of hoe verveling een optische illusie wordt
De werken van Maurits C. Escher zijn wereldberoemd, maar in 2014 blijkt uit onderzoek van Escher in Het Paleis dat er toch nog genoeg nieuws valt te ontdekken over Escher. De tentoonstelling VERWONDERING, of hoe verveling een optische illusie wordt toonde het verband tussen de realiteit van Eschers oude HBS in Arnhem en prenten die hij dertig jaar later maakte.
M.C. Escher, Andere wereld, houtsnede en houtgravure in zwart, roodbruin en groen, gedrukt van drie blokken, januari 1947
Impressie Trappenhuis HBS Arnhem 1913, Foto Studio Gerrit Schreurs, 2014
Over het algemeen wordt aangenomen dat Escher na zijn vertrek uit Italië in 1935 de realiteit inruilde voor optische illusies met onmogelijke constructies. Hierdoor werd zijn werk wereldberoemd. Men spreekt over ‘landscapes’ in verband met het oudere werk versus ‘mindscapes’ van de prenten na 1945. Nu blijkt dat “de hel van Arnhem”, zoals Escher zijn schooltijd noemde, van groot belang is geweest voor belangrijke werken zoals Andere wereld (1947) en Relativiteit (1953), maar ook voor een aantal andere prenten die hiermee in verbinding worden gebracht. De resultaten van het onderzoek legden de basis voor de tentoonstelling.
Het voormalige schoolgebouw wordt inmiddels voor studentenhuisvesting gebruikt en heeft daarvoor allerlei aanpassingen ondergaan. Ondanks alle aanpassingen viel de oud-conservator Micky Piller meteen op hoe sterk de situatie rondom het trappenhuis nog steeds met de prenten van Escher is verbonden.
M.C. Escher, Relativiteit, houtsnede, juli 1953
Impressie Trappenhuis HBS Arnhem 1913, Foto Studio Gerrit Schreurs, 2014
Fotograaf Gerrit Schreurs maakte met digitale technieken een impressie van het trappenhuis in de vermoedelijke staat van de jaren 1912-1918: Eschers schooltijd. Deze enorme fotografische reconstructies werden in de tentoonstelling voor het eerst getoond. Zo kon iedereen zien hoeveel sporen de school, waar Escher jarenlang rondliep, achterliet in zijn werk. In de tentoonstelling konden de foto's worden vergeleken met de prenten en beleefde de bezoeker wat de puberende Escher in zijn hoofd door het trappenhuis ontdekte.