Kunst als spiegel van de ziel

Escher in Het Paleis is trots op zijn nieuwste aanwinst: een mechanisch sculptuur van Jelle Korevaar. Deze hedendaagse kunstenaar maakt onderscheidende kinetische installaties, die streven naar een beeld waarin esthetiek en maatschappijkritiek samenkomen. Korevaars werk, genaamd … (Puntjepuntjepuntje), staat deze zomer opgesteld naast Eschers prent Oog. Deze fameuze mezzotint is een van Eschers reflectieve meesterwerken, waarin je in de pupil van een oog een doodshoofd gereflecteerd ziet. Ook in het werk van Korevaar staat een schedel centraal, een mechanische die zonder einde dikke tranen van olie blijft huilen. Korevaar speelt in … met gelijke thema’s als Eschers Oog, zoals de dood, eeuwigheid, introspectie en reflectie.

… is een oneindig doorgaande beweging: de schedel huilt eindeloos door. Die oneindig doorgaande beweging is een ander thema dat M.C. Escher fascineerde, te zien in prenten als Reptielen, Kringloop en Band van Möbius. In Eschers tweedimensionale wereld op papier is het moeilijk om de suggestie van beweging op te roepen. Er is echter een prent waarin hem dat wel lukt: Waterval. Daarin toont hij water dat schijnbaar oneindig blijft stromen. Als je dat oneindig stromende water naast het sculptuur van Korevaar zet, dan zie je twee voorbeelden van perpetuum mobiles. Denkbeeldige apparaten die eeuwig in beweging kunnen blijven en door die beweging in potentie ook energie op kunnen wekken. Denkbeeldig dus, in werkelijkheid kan het niet. Escher doet dat door de eeuwige beweging op papier te laten zien, waardoor de eeuwigheid in het hoofd van de beschouwer ontstaat. In Korevaars kunstwerk kan het werk dus wel oneindig doorgaan door de ingebouwde energiebron en de oneindig draaiende raderen; de optische illusie van Eschers perpetuum mobile is in Korevaars schedel werkelijkheid.

Bij beide kunstenaars zien de kijkers het werk, maar kijken ze ook hun eigen sterfelijkheid in de ogen. Wat betekent het om mens te zijn, is er sprake van een ziel en wanneer eindigt een mensenleven? Het zijn algemene thema’s die iedereen raken, maar voor de kunstenaar is er ook een persoonlijk element.

… ontstond nadat een vriend van Korevaar kanker kreeg. Zijn eigen sprakeloosheid leidde tot de titel van dit werk. De kwetsbare mens en de onkwetsbare machine komen hier samen. … stelt ook vragen over de menselijkheid van robots, onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, de mens als schepper en autonomie versus heteronomie. Neem je je lot in eigen hand of leg je het in dat van een ander? Korevaars bewegende objecten zijn mechanisch, maar roepen desondanks allerlei emoties op. Het zijn wezens waar je contact mee kunt maken, als exponenten van een nieuwe wereld waarin mens en machine tot elkaar komen. Zowel bij Korevaar als bij Escher houdt kunst ons een spiegel voor.

… is deze zomer te zien als onderdeel van de tentoonstelling Spelen met Spiegels van 14 juni t/m 4 september.