De ontdekker van Escher: Samuel Jessurun de Mesquita

In 2023 is het 125 jaar geleden dat Maurits Cornelis Escher (1898-1972) werd geboren. Het succes van Escher wordt gevierd, wat niet mogelijk was geweest zonder zijn leermeester en goede vriend Samuel Jessurun de Mesquita (1868-1944).  De aangrijpende werken van De Mesquita hangen zij aan zij met het werk van zijn beroemdste leerling in Escher in Het Paleis.

De Mesquita was niet alleen een grandioze kunstenaar en graficus, maar ook leraar grafische technieken. In die rol ontmoet hij voor het eerst de zoekende jongeman op de School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten in Haarlem. Escher kiest aangespoord door zijn ouders aanvankelijk voor de specialisatie bouwkunde, maar komt hier snel op terug zodra De Mesquita zijn vroege werk ziet. De Mesquita overtuigt Escher om over te stappen naar grafiek. De twee kunstenaars ontwikkelen een artistieke en persoonlijke band voor het leven.

Als goede leerling kijkt Escher tijdens zijn schooltijd naar de stijl en thema’s van zijn meester. De Mesquita verbeeldt mensen en dieren in krachtige lijnen met een focus op wat essentieel is. Zijn dierportretten zitten vol karakter en zijn ontstaan tijdens uitstapjes naar de Amsterdamse dierentuin Artis, waar hij de dieren ter plekke bestudeerde. De Mesquita legt de basis voor Eschers kunstenaarschap, maar beiden gaan stilistisch hun eigen weg na Eschers opleiding. Ze blijven wel in contact en met veel trots volgt De Mesquita Eschers verdere loopbaan.

Zelfs de Tweede Wereldoorlog weerhoudt de twee niet om in contact te blijven. De Mesquita is van Portugees-joodse afkomst en beiden beseffen de gevaren die daaraan in die tijd zijn verbonden. Desondanks bezoekt Escher zijn oude vriend in deze gevaarlijke tijden. Wat hij vreest wordt werkelijkheid. In de nacht van 31 januari op 1 februari 1944 worden De Mesquita, zijn vrouw en hun zoon Jaap gedeporteerd. Het leven van De Mesquita en zijn vrouw komt tragisch ten einde in Auschwitz. Ook zoon Jaap keert niet meer terug uit concentratiekamp Theresienstadt. Escher arriveert op 28 februari nietsvermoedend bij het lege huis en atelier van zijn meester. Het is geplunderd en alles ligt overhoop. Hij raapt zoveel mogelijk werk bijeen en redt hiermee een groot deel van De Mesquita’s collectie. Zo houdt Escher in de jaren na diens overlijden zijn leermeester in ere.

Samuel Jessurun de Mesquita staat bekend als de ontdekker van M.C. Escher. In de tentoonstelling laat het museum zien dat hij meer was dan Eschers begin. Hij was een krachtige kunstenaar die tijdloze grafiek maakte. Escher in Het Paleis brengt het werk van deze twee inspirerende kunstenaars samen; de meesters zijn herenigd.

In deze tentoonstelling zijn behalve de grafiek van Escher en De Mesquita ook kunstwerken van de Spaanse kunstenaar Susanna Inglada (1983) te zien. Lees hier meer over haar grote theatrale installaties van hout en papier.