Deze website gebruikt cookies

Wij maken op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken om bezoek te analyseren en om je relevante boodschappen te tonen op social media. Door op 'Alles accepteren' te klikken geef je toestemming voor de plaatsing ervan en het verwerken van op deze wijze verkregen persoonsgegevens, zoals in ons privacy- & cookiestatement wordt vermeld.

Onze privacy- & cookiestatement:

Kleiner en kleiner
14 oktober 2017

Kleiner en kleiner

In oktober 1956 maakte Escher de houtsnede en houtgravure Kleiner en kleiner. Het is de meest gedetailleerde van al zijn werken. De ultieme getuigenis van zijn kunnen.

M.C. Escher, Kleiner en kleiner, houtgravure en houtsnede in zwart en bruin, gedrukt van vier blokken, oktober 1956

M.C. Escher, Kleiner en kleiner, houtgravure en houtsnede in zwart en bruin, gedrukt van vier blokken, oktober 1956

In zijn eigen woorden *:

"Het oppervlak van elk reptielvormig element van dit patroon wordt systematisch en continu gehalveerd in de richting van het centrum, waar theoretisch zowel het mateloos kleine formaat als het oneindig grote aantal wordt bereikt. In de praktijk echter komt een houtgraveur gauw aan het einde van zijn doorzettingsvermogen. Hij is afhankelijk van vier factoren: de kwaliteit van zijn houtblok, de scherpte van zijn instrument, de vastheid van zijn hand en zijn gezichtsvermogen (goede ogen, veel licht en een sterk vergrotende lens). In het onderhavige geval werd de halvering der figuren ad absurdum doorgevoerd. Het kleinste dier dat nog een kop, een staart en vier poten heeft, is circa 2 mm lang."

Toch was Escher niet tevreden. Het hinderde hem dat de rand van zijn prent uitbreiding toeliet met steeds grotere figuren. Als zijn houtblok maar groot genoeg was, dan kon hij zijn prent in theorie maar laten groeien en groeien. Hij moest op zoek naar een oplossing waarbij het eindeloze was gevangen in de omlijsting van de prent. Hij vond die oplossing uiteindelijk na een intensief contact met de Canadese professor H.S.M. Coxeter. Dit contact resulteerde in zijn vier cirkellimieten. Prenten waarin de oneindig kleiner wordende figuren omsloten worden door een cirkel.

Schema en aantekeningen voor Kleiner en kleiner

Schema en aantekeningen voor Kleiner en kleiner

Schema en aantekeningen voor Kleiner en kleiner, drukmethode

Schema en aantekeningen voor Kleiner en kleiner, drukmethode

Schema voor een kwart van Kleiner en kleiner

Schema voor een kwart van Kleiner en kleiner

Centrumblok voor Kleiner en kleiner voor de zwarte kleurgang

Centrumblok voor Kleiner en kleiner voor de zwarte kleurgang

Centrumblok voor Kleiner en kleiner voor de rode kleurgang

Centrumblok voor Kleiner en kleiner voor de rode kleurgang

Bronvermelding

* De heruitgave uit 2006 door Taschen GMBH van M.C. Escher. Grafiek en Tekeningen; ingeleid en toegelicht door de graficus; indertijd uitgegeven door Koninklijke uitgeverij J.J.Tijl NV, Zwolle 1959, blz. 9

Erik Kersten

Erik Kersten

Redacteur

Deel:

Meer Escher vandaag

Palizzi, Calabrië

Palizzi, Calabrië

In de herfst- en wintermaanden van 1930-1931 was Escher bijzonder productief. In het voorjaar had hij een reis door de Italiaanse provincies Campanile en Calabrië gemaakt, samen met zijn vrienden Giuseppe Haas-Triverio, Roberto Schiess en Jean Roussett. Zijn indrukken werkte hij van oktober tot februari uit in een hele serie houtsnedes en litho's. 13 stuks in totaal. De houtsnede van Palizzi in Calabrië is de eerste van de serie.
Citadel van Calvi

Citadel van Calvi

Escher heeft het onherbergzame eiland Corsica meerdere malen bezocht. Hij was gefascineerd door de rotsformaties, de hoogteverschillen, de bergmassieven, kloven, rivieren, baaien en kusten. Hij maakte er vele tekeningen en foto's en zijn reizen hebben tot een hele serie houtsnedes, houtgravures en litho's geleid.
Mier

Mier

Het is Dierendag, dus aandacht voor dieren in het werk van Escher. Moeilijk is het niet om er eentje te vinden. Het wemelt ervan in zijn werk, vooral in zijn vele vlakvullingen. Op talloze manieren weet hij vogels, vissen, hagedissen, paarden, honden, vlinders en allerlei soorten insecten aan elkaar te verbinden.