Wij maken op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken om bezoek te analyseren en om je relevante boodschappen te tonen op social media. Door op 'Alles accepteren' te klikken geef je toestemming voor de plaatsing ervan en het verwerken van op deze wijze verkregen persoonsgegevens, zoals in ons privacy- & cookiestatement wordt vermeld.
Onze privacy- & cookiestatement:
Hieronder kunt u kiezen voor welke doeleinden u cookies op de website van Escher in Het Paleis wilt toestaan.
In oktober 1956 maakte Escher de houtsnede en houtgravure Kleiner en kleiner. Het is de meest gedetailleerde van al zijn werken. De ultieme getuigenis van zijn kunnen.
M.C. Escher, Kleiner en kleiner, houtgravure en houtsnede in zwart en bruin, gedrukt van vier blokken, oktober 1956
In zijn eigen woorden *:
"Het oppervlak van elk reptielvormig element van dit patroon wordt systematisch en continu gehalveerd in de richting van het centrum, waar theoretisch zowel het mateloos kleine formaat als het oneindig grote aantal wordt bereikt. In de praktijk echter komt een houtgraveur gauw aan het einde van zijn doorzettingsvermogen. Hij is afhankelijk van vier factoren: de kwaliteit van zijn houtblok, de scherpte van zijn instrument, de vastheid van zijn hand en zijn gezichtsvermogen (goede ogen, veel licht en een sterk vergrotende lens). In het onderhavige geval werd de halvering der figuren ad absurdum doorgevoerd. Het kleinste dier dat nog een kop, een staart en vier poten heeft, is circa 2 mm lang."
Toch was Escher niet tevreden. Het hinderde hem dat de rand van zijn prent uitbreiding toeliet met steeds grotere figuren. Als zijn houtblok maar groot genoeg was, dan kon hij zijn prent in theorie maar laten groeien en groeien. Hij moest op zoek naar een oplossing waarbij het eindeloze was gevangen in de omlijsting van de prent. Hij vond die oplossing uiteindelijk na een intensief contact met de Canadese professor H.S.M. Coxeter. Dit contact resulteerde in zijn vier cirkellimieten. Prenten waarin de oneindig kleiner wordende figuren omsloten worden door een cirkel.
Schema en aantekeningen voor Kleiner en kleiner
Schema en aantekeningen voor Kleiner en kleiner, drukmethode
Schema voor een kwart van Kleiner en kleiner
Centrumblok voor Kleiner en kleiner voor de zwarte kleurgang
Centrumblok voor Kleiner en kleiner voor de rode kleurgang
Bronvermelding
* De heruitgave uit 2006 door Taschen GMBH van M.C. Escher. Grafiek en Tekeningen; ingeleid en toegelicht door de graficus; indertijd uitgegeven door Koninklijke uitgeverij J.J.Tijl NV, Zwolle 1959, blz. 9
