Terug 8 september 2018

Eerste litho en Schaffhausen

Tussen 1927 en 1938 bracht het gezin Escher vrijwel elke zomer een periode door in het Zwitserse Steckborn, bij Jetta’s zus Nina en haar man Oskar Schibler. In 1929 bleven ze zelfs meerdere maanden, van juli tot half oktober. In het voorjaar had Escher al een trip gemaakt naar de Italiaanse Abruzzen, samen met zijn vriend Giuseppe Haas-Triverio. De tocht leverde 28 tekeningen op, waarvan hij er een in Steckborn uitwerkte tot een litho, zijn eerste van een Italiaans landschap.

M.C. Escher, Goriano Sicoli, Abruzzi, litho, juli 1929

Hij besluit zijn kennis van de litho-techniek op te frissen bij zijn vroegere leraar van de kunstnijverheidsschool: Dieperink. In zijn agenda noteert hij zijn vragen:

1e. Kan men op de zwart gemaakte steen de teekening overdrukken met carbonpapier?
2e. Is een vette hand op het zwart erg?
3e. Hoe prepareert men de steen (puimsteen? water?)
4e. Hoe prepareert men de tusche [steeninkt, EK]
5e. Kan men op lithografisch papier ipv op steen teekenen?
6e. Kopen:
lithografisch krijt
tusche
krasmes
puimsteen

Zijn vader volgt het ontstaan van de litho nauwgezet en schrijft erover in zijn dagboek*. Op 14 juli:

Mauk een lithografische steen met tusche en water ingesmeerd met penselen uit mijn verfdoos. Deze steen is te klein voor het reproduceren van de schetsen, welke hij in de Abruzzen maakt, op dezelfde schaal. Hij maakte daarom van een dier schetsen (Goriano, Siccoli) een verkleinde tekening met behulp van een vierkantstelsel.

Op 18 juli:

M. trekt zijn gereduceerde schets met wit afdrukpapier over op zijn zwart ingewreven steen. Daarna begint hij met een klein zakmesje de tekening uit te werken door arceringen uit te krabben.

Op 20 juli:

M is vroeg opgestaan, heeft alleen ontbeten en is op de badkamer ijverig aan het bewerken van zijn lithografische steen.

Op 22 juli:

Omstreeks 11 uur laat Mauk mij zijn voltooide tekening op de steen zien. Zij schijnt ons beiden zeer geslaagd.

Op 25 juli:

M terug uit Amsterdam met een uitmuntend geslaagde afdruk van zijn op steen getekende bergstadje in de Abruzzen, gemaakt in de werkplaatsen van de heer Dieperink door een ruim 60-jarige steendrukker, die bijzonder bedreven is in allerlei soorten van steendruk, waarvan het door Mauk gevolgde procedé slechts zelden voorkomt.

Naast het werk aan de litho en ontspanning met zijn gezin maakt Escher in die maanden, samen met Jetta, een aantal tripjes van Steckborn naar de beroemde watervallen in Schaffhausen.
Op deze pagina uit een van zijn fotoalbums is het paar samen te zien in Schaffhausen, op 9 september 1929.