Deze website gebruikt cookies

Wij maken op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken om bezoek te analyseren en om je relevante boodschappen te tonen op social media. Door op 'Alles accepteren' te klikken geef je toestemming voor de plaatsing ervan en het verwerken van op deze wijze verkregen persoonsgegevens, zoals in ons privacy- & cookiestatement wordt vermeld.

Onze privacy- & cookiestatement:

Tickets bestellen
Liefde voor schaken
Escher Vandaag
28 september 2019

Liefde voor schaken

M.C. Escher hield van schaken. Het strategische bordspel was voor hem een prettige vorm van vermaak. Niet alleen was hij in zijn leven lid van meerdere schaakclubs, ook tijdens zijn vele bootreizen was het voor Escher een fijne manier om de tijd door te komen.

M.C. Escher, Reclame Schaakclub Château-d’Oex, houtsnede, juli 1936

M.C. Escher, Reclame Schaakclub Château-d’Oex, houtsnede, juli 1936

In zijn kunst komt de voorliefde voor dit zwart-witte bordspel ook terug. Het bekendste voorbeeld is te vinden in zijn Metamorphoses. In deze prenten verbindt hij het Italiaanse stadje Atrani met een toren in zee, die op zijn beurt onderdeel wordt van een schaakopstelling. Hij toont hier overigens een stelling van waaruit het zogenaamde 'stikmat' kan worden gegeven. Escher had de stelling vele jaren eerder over genomen uit een boek van Max Euwe, maar hij wist niet zeker of die correct was.* Zo schreef hij in een brief aan zoon George:

'Ik hoop maar dat er geen schaakkundige fouten in zitten, want anders krijg ik misschien last met de officiële schaakwereld, als die voorstelling levensgroot in het postkantoor van Den Haag hangt. Maar tot nu toe heb ik er nooit kritiek op gehad, in al die jaren. Bij Philips hangt nu ook een vergroting aan de wand van het Evoluon in Eindhoven. Zo nu en dan hoor ik lovende opmerkingen van bezoekers, maar nooit kritiek op dat schaakstandje.'

M.C. Escher, Metamorphose II, houtsnede, oktober 1939 - maart 1940, detail

M.C. Escher, Metamorphose II, houtsnede, oktober 1939 - maart 1940, detail

M.C. Escher, Studie voor Metamorphose II en III, potlood op papier, 220 x 570 mm, oktober 1939 - maart 1940

M.C. Escher, Studie voor Metamorphose II en III, potlood op papier, 220 x 570 mm, oktober 1939 - maart 1940

Een minder bekend voorbeeld is het affiche voor de schaakclub in Château-d'Oex, de Zwitserse plaats waar hij een jaar woonde. De verhuizing naar Zwitserland beviel hem maar matig, hij had het vooral gedaan vanwege het opkomende fascisme in Italië en voor de gezondheid van zijn zonen. Hij verveelde zich in de sneeuw en het schaakspel vormde voor hem een welkome afleiding. Hij werd lid van de club en vervaardigde en passant een affiche voor ze. Daarop stond de tijd en de plaats waarop de leden steeds bij elkaar kwamen: elke maandagavond om 20.30 uur, in het Hotel de la Gare. Ook hier krijgt de toren een centrale rol.

Twee pagina's uit Eschers reisdagboek van 1936, over de Middellandse zee en naar diverse plaatsen in Italië en Spanje. Hij bracht vele dagen op zee door en had volop tijd om te schaken met zijn reisgenoten.

Twee pagina's uit Eschers reisdagboek van 1936, over de Middellandse zee en naar diverse plaatsen in Italië en Spanje. Hij bracht vele dagen op zee door en had volop tijd om te schaken met zijn reisgenoten.

Bronvermelding

[*] Wim Hazeu, M.C. Escher, Een biografie, Meulenhoff, 1998, blz. 475

Erik Kersten

Erik Kersten

Redacteur

Deel:

Meer Escher vandaag

Vliegende enveloppen

Vliegende enveloppen

Voor commerciële opdrachten koos Escher vrijwel altijd onderwerpen en vormgevingen die hij al eerder geprobeerd had. Zo'n opdracht was een noodzakelijk kwaad, het inspireerde hem zelden. Een echt probleem was dat niet. Opdrachtgevers kozen Escher omdat ze zijn werk kenden en bepaalde aspecten ervan terug wilden zien in de de opdracht. Bij de opdracht die Escher in de zomer van 1956 kreeg lag dat iets anders. In september maakte hij een nieuwjaarskaart voor de PTT waarvan hij het motief kort daarvoor in een van zijn schriften met vlakvullingen had getekend. Het ontwerp met de gevleugelde enveloppen is duidelijk echt bedoeld voor de opdrachtgever. In zijn vlakvullingen gebruikt Escher eigenlijk altijd levende objecten, als vogels, vissen, insecten en andere beestjes. De envelop was wat betreft een anomalie. Maar door ze vleugels te geven, krijgen ze toch iets dierlijks.
Lees meer
De start in Haarlem

De start in Haarlem

September 1919 was een levensveranderende maand voor Maurits Escher. Zijn eerste lessen in de bouwkunde aan de School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten in Haarlem vingen op 6 september aan en op 17 september verhuisde hij dan ook naar stad. In Haarlem ontwaakte de kunstenaar in hem pas echt, al bleek bouwkunde daarvoor een valse start. Die keuze was vooral ingegeven door zijn vader, die in zijn zoon een toekomstig architect zag.
Lees meer
De baard van Escher

De baard van Escher

De eerste zaterdag van september is Wereld Baarddag. Dat vieren we natuurlijk met M.C. Escher, een fanatiek baarddrager. Misschien zelfs wel een hipster te noemen, lang voordat het woord werd uitgevonden. In zijn jonge jaren kon je zijn karakteristieke silhouet al uittekenen: een lange magere man met een flinke neus, een warrige haardos en altijd in pak. En dus bekroond met een puntige baard die zijn voorkomen nog verfijnder maakte.
Lees meer