Liefde voor schaken

M.C. Escher hield van schaken. Het strategische bordspel was voor hem een prettige vorm van vermaak. Niet alleen was hij in zijn leven lid van meerdere schaakclubs, ook tijdens zijn vele bootreizen was het voor Escher een fijne manier om de tijd door te komen.

In zijn kunst komt de voorliefde voor dit zwart-witte bordspel ook terug. Het bekendste voorbeeld is te vinden in zijn Metamorphoses. In deze prenten verbindt hij het Italiaanse stadje Atrani met een toren in zee, die op zijn beurt onderdeel wordt van een schaakopstelling. Hij toont hier overigens een stelling van waaruit het zogenaamde ‘stikmat’ kan worden gegeven. Escher had de stelling vele jaren eerder over genomen uit een boek van Max Euwe, maar hij wist niet zeker of die correct was.* Zo schreef hij in een brief aan zoon George:

‘Ik hoop maar dat er geen schaakkundige fouten in zitten, want anders krijg ik misschien last met de officiële schaakwereld, als die voorstelling levensgroot in het postkantoor van Den Haag hangt. Maar tot nu toe heb ik er nooit kritiek op gehad, in al die jaren. Bij Philips hangt nu ook een vergroting aan de wand van het Evoluon in Eindhoven. Zo nu en dan hoor ik lovende opmerkingen van bezoekers, maar nooit kritiek op dat schaakstandje.’

Een minder bekend voorbeeld is het affiche voor de schaakclub in Château-d’Oex, de Zwitserse plaats waar hij een jaar woonde. De verhuizing naar Zwitserland beviel hem maar matig, hij had het vooral gedaan vanwege het opkomende fascisme in Italië en voor de gezondheid van zijn zonen. Hij verveelde zich in de sneeuw en het schaakspel vormde voor hem een welkome afleiding. Hij werd lid van de club en vervaardigde en passant een affiche voor ze. Daarop stond de tijd en de plaats waarop de leden steeds bij elkaar kwamen: elke maandagavond om 20.30 uur, in het Hotel de la Gare. Ook hier krijgt de toren een centrale rol.

Bronvermelding
[*] Wim Hazeu, M.C. Escher, Een biografie, Meulenhoff, 1998, blz. 475