Deze website gebruikt cookies

Wij maken op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken om bezoek te analyseren en om je relevante boodschappen te tonen op social media. Door op 'Alles accepteren' te klikken geef je toestemming voor de plaatsing ervan en het verwerken van op deze wijze verkregen persoonsgegevens, zoals in ons privacy- & cookiestatement wordt vermeld.

Onze privacy- & cookiestatement:

San Michele dei Frisoni
15 juni 2019

San Michele dei Frisoni

In juni 1932 kreeg Escher een opdracht van het Nederlands Historisch Instituut in Rome. Het instituut wilde aandacht besteden aan een kerk waarvan de zichtbaarheid door de opkomende nieuwbouw in de hoofdstad werd bedreigd. In de litho die Escher van deze San Michele dei Frisoni (de Friezenkerk) maakte, veroorlooft hij zich flink wat vrijheid. Hij beeldt namelijk niet de huidige (gebouwd in 1141) maar de eerste versie van de kerk af. Het origineel werd in 1084 door de Noormannen vernietigd tijdens de Investituurstrijd. Deze strijd staat bekend als het conflict tussen de keizer van het Heilige Roomse Rijk Hendrik IV en de toenmalige paus Gregorius VII.

M.C. Escher, San Michele dei Frisoni, Rome (tiende eeuw), litho, juni 1932

M.C. Escher, San Michele dei Frisoni, Rome (tiende eeuw), litho, juni 1932

Een eigen visie

Destijds bestonden het Sint-Pietersplein, de colonnades van Bernini, het Apostolisch Paleis, de Sint Pieter zelf en de andere Vaticaanse gebouwen op de achtergrond nog helemaal niet. Overigens sloot deze correctie op de werkelijkheid aan bij de manier waarop Escher in die jaren vrijwel altijd te werk ging. Hij maakte een tekening of een foto van een landschap en zette dat landschap volledig naar zijn hand in de prent die hij ervan maakte. De ingreep bij San Michele dei Frisoni is zowel ingrijpend als bescheiden: de kerk die hij afbeeldt in de prent bestaat weliswaar niet maar voor de rest is de afbeelding natuurgetrouw. Opvallend in de prent is het contrast tussen het flink aangezette hoofdonderwerp en de veel lichter weergegeven gebouwen erachter. Escher zet de oude Friezenkerk echt op een voetstuk.

Van oudsher waren de Friezen de bewoners van het hele kustgebied van Nederland, Noord-Vlaanderen en het kustgebied van Duitsland aan de Noordzee tot aan Denemarken. Alle bewoners uit deze gebieden kregen een plek in Rome waar ze op hun pelgrimstocht naar de Heilige Stad terecht konden. Dat werd de Friezenkerk. De huidige versie van de kerk is meer dan 800 jaar oud. Het kerkgebouw (ook bekend onder de Italiaanse naam Santi Michele e Magno) is in 1141 gebouwd tegen een van de Romeinse heuvels, de Janiculus, die grenst aan het Sint-Pietersplein. Het bouwen van een kerk met omliggende woonhuizen voor een specifieke groep was heel gebruikelijk in die tijd. Ook katholieke Longobarden hadden hun eigen wijk in Rome, net als de Saksen en de Franken. Alleen gingen al hun kerken in de loop der eeuwen verloren, terwijl die van de Friezen er nog altijd staat. Toen in de 16e eeuw alle gebouwen die onder aan de heuvel stonden werden gesloopt voor de bouw van de St. Pieter, bleef de Friezenkerk dankzij de ligging (iets hoger, tegen de heuvel) gespaard. Tegenwoordig wordt hier nog iedere zondag een eucharistieviering in het Nederlands gehouden en wapperen de Nederlandse driekleur en de Friese pompeblêds naast het orgel. Lees meer over de geschiedenis van de kerk op haar website.

Kaart wordt ingeladen...

Erik Kersten

Erik Kersten

Redacteur

Deel:

Meer Escher vandaag

Bijzonder bruikleen

Bijzonder bruikleen

Vorige week is een vitrine onthuld in Escher in Het Paleis met daarin een bijzondere schenking. Deze komt van de heer en mevrouw Hoogendijk-Floor. Gedurende de jaren heeft dit echtpaar meerdere werken van M.C. Escher aangeschaft, die recentelijk aan Escher in Het Paleis zijn geschonken. In hun bezit waren onder meer een vignet met vissen en het bijbehorende houtblok. Escher heeft maar weinig intacte houtblokken achtergelaten na zijn dood en de meesten daarvan zijn in particulier bezit. Deze gift is voor het museum daarom van onschatbare waarde.
De Calanches van Piana

De Calanches van Piana

Escher was een wandelaar en een kijker. Dat zijn twee liefhebberijen die gelukkig prima te combineren zijn. In zijn Italiaanse jaren maakte hij elk voorjaar een lange trektocht door toen nog onherbergzame streken als de Abruzzen en Calabrië. Hij keek zijn ogen uit en verwonderde hij zich over de schitterende natuur en het eigenzinnige landschap dat hij daar aan trof. Daarbij bekeek hij de omgeving op zowel op micro- als macroniveau. Hij kon met net zoveel bewondering naar een plantje of een insect kijken als naar een berg of een kustlijn. Nadat hij in 1941 naar Baarn was verhuisd, ging hij fanatiek door met dat wandelen en kijken. Hij liep vele uren door de bossen rond zijn woonplaats, met net zoveel aandacht voor de Nederlandse natuur als voor de Italiaanse. In het voorjaar van 1933 was hij op Corsica, het Franse eiland dat gevoelsmatig net zo goed bij Italië had kunnen horen. Corsica was lang onderdeel van het Romeinse rijk en was daarna honderden jaren bezet door de Republiek Genua. Pas na de Franse Revolutie werd het een integraal deel van Frankrijk. Het onherbergzame eiland oefende een grote aantrekkingskracht uit op Escher, vanwege het ruige en afwisselende landschap en het gebrek aan mensen.
Eindeloos Escher beleven met Nadir en Zenith

Eindeloos Escher beleven met Nadir en Zenith

Even verdwaald raken in de wereld van M.C. Escher. Willen we dat niet allemaal? Een paar maanden geleden kwam mij voor het eerst het nieuwste prentenboek van Wouter van Reek onder ogen. De illustrator en prentenboekmaker heeft zich voor dit boek laten inspireren door niemand minder dan M.C. Escher. Op speelse wijze licht Wouter de bètakant van het werk van Escher uit in een boek voor jong en oud. Het project waar Wouter dag in, dag uit aan werkte, leidde tot het idee voor een speelse en vrolijke tentoonstelling in Escher in Het Paleis.