Deze website gebruikt cookies

Wij maken op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken om bezoek te analyseren en om je relevante boodschappen te tonen op social media. Door op 'Alles accepteren' te klikken geef je toestemming voor de plaatsing ervan en het verwerken van op deze wijze verkregen persoonsgegevens, zoals in ons privacy- & cookiestatement wordt vermeld.

Onze privacy- & cookiestatement:

Tickets bestellen
Zelfportret in bolspiegel, 1950
Escher Vandaag
28 april 2018

Zelfportret in bolspiegel, 1950

Waarschijnlijk is er geen kunstenaar die zichzelf zo vaak afgebeeld heeft als Rembrandt van Rijn. Van hem zijn circa veertig zelfportretten bekend. Maar Escher had er ook een handje van. Tussen 1917 en 1950 maakte hij er twaalf, waarvan meerdere waarin hij zichzelf in een bolspiegel vastlegde. In de spiegel kijkend geeft hij zijn eigen beeltenis weer, zoals hij zichzelf ziet, maar ook zoals hij zichzelf wil zien. Een zelfportret is, net als elk ander werk naar de werkelijkheid, een visie op die werkelijkheid. Zeker bij Escher. De kijker wil de kunstenaar zien, maar moet het doen met de versie die de kunstenaar op dat moment van zichzelf wil presenteren.

M.C. Escher, Zelfportret in bolspiegel, houtsnede, april 1950

M.C. Escher, Zelfportret in bolspiegel, houtsnede, april 1950

Dit zelfportret in bolspiegel is de laatste van vier bolspiegelvarianten die Escher maakte en ook zijn laatste zelfportret. In eerdere zelfportretten maakte hij een ontwikkeling door van onzekere jongeman naar zelfbewust kunstenaar en van technische eenvoud naar een virtuoze beheersing van de grafische kunsten. Maar in dit laatste zelfportret maakt hij een terugkerende beweging. Het is een klein en basaal bolspiegelbeeld met alleen de kunstenaar, zijn atelier, zijn papier en zijn handen. Vooral zijn handen. Alsof hij wil zeggen: dit is het. Dit is de kern. Dit is mijn gereedschap. Achteraf gezien zijn deze eenvoud en stilte ironisch: in april 1950 stond Escher aan de vooravond van zijn grote internationale doorbraak. Een doorbraak die hem plezier deed, maar ook overweldigde.

Aankondiging met Zelfportret in bolspiegel

Aankondiging met Zelfportret in bolspiegel

Voorstudie voor Zelfportret in bolspiegel, potlood op papier, 1950

Voorstudie voor Zelfportret in bolspiegel, potlood op papier, 1950

Lees meer over deze zelfreflectie in Zelfportretten 1917 – 1950, een verhaal van oud-conservator Micky Piller.

Erik Kersten

Erik Kersten

Redacteur

Deel:

Meer Escher vandaag

Interview in Vrij Nederland, 1968

Interview in Vrij Nederland, 1968

Vandaag precies 50 jaar geleden, op 20 april 1968, verscheen er in Vrij Nederland een lang interview met M.C. Escher door de legendarische journaliste Bibeb. Veel zin had hij er destijds niet in. De inhoud vond hij maar negatief en aan aandachtig lezen van het weekblad kwam hij vaak niet nauwelijks toe.
"Ik liet mij vermurwen, hoewel ik er eerst geen heil in zag. Een eerste seance van 3 uren hebben we nu achter de rug, maar zij is nog lang niet tevreden en komt overmorgen nòg eens een hele middag. Leuk om te zien hoe zij het doet: wij praten samen en daarbij heeft zij een dik bloknoot op haar schoot, waarin zij voortdurend schrijft in een heel groot schrift, nagenoeg zonder er naar te kijken. Wat er in mijn geval van terecht zal komen, weet ik niet, maar ik zit nu eenmaal in het schuitje en vaar dus maar dapper mee. Zij is trouwens een heel onderhoudende en eigenlijk wel aardige vrouw. Ook met moeder kan zij best opschieten en vice versa. (Van tevoren had ik haar ingelicht over onze ongewone omstandigheden, waarover dan ook in het artikel met geen woord zal worden gerept.) Ik krijg haar pennenvrucht trouwens, ter eventuele correctie, te lezen voor die gedrukt wordt."
Lees meer
De bol van Escher

De bol van Escher

De Volkskrant schrijft een langzaam groeiende serie over de naoorlogse Nederlandse popcultuur. In 100 voorwerpen legt de krant deze geschiedschrijving vast, met aandacht voor gebruiksvoorwerpen, decorstukken, sportattributen, kledingstukken en ook voor kunstobjecten. Kunstredacteur Mark Moorman schreef een stuk over de houten bol met hagedissen die Escher in 1949 uit beukenhout sneed. De bol is 14 centimeter in doorsnee. Het rijke oeuvre van graficus M.C. Escher kent er maar drie: een met vissen, een met menselijke figuurtjes en een (zie foto) met hagedissen. Schitterend voorwerp, maar bepaald niet bedoeld als een soort stressbal. Escher loste er een probleem mee op waarmee hij op het platte vlak worstelde. Over zijn eerste bol, met de vissen, schreef hij:
'Als men deze bal in zijn handen rondwentelt, verschijnt vis na vis in een eindeloze opvolging. Hoewel beperkt in aantal, symboliseren zij het idee van onbegrensdheid op een manier die op het platte vlak onbereikbaar is.'
De oneindigheid dus, en niet minder. 'Infinity, and beyond!', om met Buzz Lightyear te spreken. Als het gaat over de grote namen in de Nederlandse kunstgeschiedenis, wordt Escher meestal niet meegerekend. Hij wordt niet in één adem genoemd met de Grote Drie (Rembrandt, Vermeer en Van Gogh). Toch is Maurits Cornelis Escher (1898 - 1972) de laatste jaren uitgegroeid tot een van de bekendste Nederlandse kunstenaars wereldwijd. In 2011, bijna veertig jaar na zijn dood, bezochten 573 duizend mensen een expositie in Rio de Janeiro, waarmee dat de drukst bezochte expositie van dat jaar werd. Wereldwijd. Dat had niet alleen met de Braziliaanse preoccupatie met oneindigheid te maken; in seizoen 2015-2016 bezochten een half miljoen Italianen een Escherexpositie die reisde langs Rome, Bologna en Milaan.
Lees meer
De derde scheppingsdag

De derde scheppingsdag

Bij Escher in Het Paleis kunt u altijd Eschers bekendste werken zien; Dag en nacht, Klimmen en Dalen, Reptielen, Waterval, Prentententoonstelling, Relativiteit, Ontmoeting, Andere wereld, Hol en bol, etc. Maar we besteden natuurlijk ook aandacht aan de vele andere prenten uit zijn meer dan 50 jaar omspannende oeuvre. Maar voordat ze die aandacht krijgen en op zaal kunnen schitteren, hebben ze in het depot gewacht op hun beurt. Geduldig maar vastberaden. Begin maart is er een nieuwe wissel geweest waarbij een aantal prenten weer is gaan 'slapen' en er een nieuwe serie schatten voor het voetlicht is gekomen. Een daarvan is de houtsnede De derde scheppingsdag.
Lees meer