Deze website gebruikt cookies

Wij maken op deze website gebruik van cookies en vergelijkbare technieken om bezoek te analyseren en om je relevante boodschappen te tonen op social media. Door op 'Alles accepteren' te klikken geef je toestemming voor de plaatsing ervan en het verwerken van op deze wijze verkregen persoonsgegevens, zoals in ons privacy- & cookiestatement wordt vermeld.

Onze privacy- & cookiestatement:

(Twee) Dorische zuilen
15 augustus 2020

(Twee) Dorische zuilen

Een van de meest wonderlijke prenten van M.C. Escher is (Twee) Dorische zuilen. Een houtgravure in drie kleuren die hij maakte in augustus 1945. Vlak na de bevrijding dus. Het was na Balkon de tweede nieuwe prent die Escher fabriceerde na de euforische dagen van mei dat jaar.

M.C. Escher, (Twee) Dorische zuilen, houtgravure in zwart, bruin en blauwgroen, gedrukt van drie blokken, augustus 1945

M.C. Escher, (Twee) Dorische zuilen, houtgravure in zwart, bruin en blauwgroen, gedrukt van drie blokken, augustus 1945

Net als Balkon en Drie bollen I, die hij een maand later maakte, is deze prent een vroeg voorbeeld van een van de hoofdthema's van Escher: de illusie van ruimtelijkheid op het platte vlak. Hij speelt met het automatisme waarmee onze hersenen een voorwerp - dat voorzien is van schaduwen, arceringen, weglopende lijnen en andere perspectivische trucs - interpreteren als driedimensionaal. In dit geval zijn deze voorwerpen twee Griekse zuilen. Hij versterkt de driedimensionaliteit nog meer door ze in een ruimte te plaatsen met een bodem, plafond, achter- en zijwanden. Een ruimte die er ook niet is, maar die we wel als zodanig visualiseren. Hij breekt de illusie van driedimensionaliteit vervolgens zorgvuldig af door de zuilen 'op te rollen', alsof het geen massief natuursteen is maar papier. De ruimte waar ze in staan is te klein, dus hij moet wel. Deze oprollende beweging vindt bij de linkerzuil vanaf boven plaats en bij de rechterzuil vanaf beneden. Het moment waarop het gebeurt, wordt gemarkeerd door een vouw. Een vouw die juist door zijn zichtbaarheid illustreert dat onze ogen moeite hebben om deze voorstelling goed te interpreteren. De uiteinden van het papier verstopt Escher onder de linker- en boven de rechterzuil. De twee zuilen houden elkaar zo gevangen, in een eeuwige balans.

Zelf omschrijft hij het zo *:

'Het onderstuk van de linkerzuil suggereert de ruimtelijkheid van een zwaar stenen voorwerp, maar in werkelijkheid is het alleen maar wat drukinkt op een stuk papier. Het is dus eigenlijk een platte papieren strook die, na drie maal gevouwen, tussen zoldering en het kapiteel van de rechterzuil geklemd zit. Maar met die rechterzuil is hetzelfde aan de hand: van boven lijkt zij volumineus, maar van onderen blijkt het een lint dat plat op de vloer ligt en waar de linkerzuil op rust.'

(Twee) Dorische zuilen is een ogenschijnlijk eenvoudige prent. In al zijn eenvoud is het echter een van de mooiste voorbeelden van de manier waarop Escher een weergaloze beheersing van de techniek weet te combineren met zijn fascinatie voor de illusie.

Bronvermelding

[*] De heruitgave uit 2006 door Taschen GMBH van M.C. Escher. Grafiek en Tekeningen; ingeleid en toegelicht door de graficus; indertijd uitgegeven door Koninklijke uitgeverij J.J.Tijl NV, Zwolle 1959, blz. 15.

Erik Kersten

Erik Kersten

Redacteur

Deel:

Meer Escher vandaag

Ernst Gombrich over M.C. Escher

Ernst Gombrich over M.C. Escher

Op 29 juli 1961 verschijnt het artikel How to read a painting (Adventures of the mind) van kunsthistoricus Ernst Gombrich in het befaamde Amerikaanse tijdschrift The Saturday Evening Post. Hierin beschrijft Gombrich op uitvoerige wijze een aantal van Eschers prenten. De subkop luidt: 'By visual paradoxes the artist shocks the viewer into the realization that there is more to art than meets the eye.' Een zin die overduidelijk te relateren is aan Escher. Het artikel zorgde voor veel extra belangstelling voor Eschers werk.
San Giovanni, Ravello

San Giovanni, Ravello

In het voorjaar van 1931 maakte het echtpaar Escher samen een reis langs de Amalfitaanse kust. Een gebied waaraan ze beiden goede herinneringen hadden, niet in het minst omdat ze elkaar daar in 1923 hadden leren kennen. Ze bezochten plaatsen als Vietri, Puntone, Scala, Positano, Praiano en uiteraard Ravello. Hier stond de Albergo dell Toro, het hotel waar Maurits en Jetta elkaar voor het eerst zagen. Het plaatsje neemt een prominente plek in in hun leven en ook in Escher werk. Hij was speciaal getroffen door de Moorse motieven die hij in het stadje aan trof, waaronder die in de Duomo. Hij heeft in Ravello meerdere tekeningen en foto's gemaakt en het plaatsje is ook te zien in een serie prenten die hij begin jaren dertig maakte. Een daarvan is San Giovanni (in Campidoglio), Ravello, een houtgravure uit februari 1932.
Vlinders

Vlinders

M.C. Escher heeft in verschillende prenten geëxperimenteerd met het transformeren en convergeren van vormen. Vroege voorbeelden daarvan zijn Ontwikkeling I (1937) en Ontwikkeling II (1939), Dag en nacht (1938), Lucht en water I (1938) en II (1938), Verbum (1942) en Metamorphose I en II (1937 en 1939-1940). In deze prenten veranderen objecten en dieren van de ene herkenbare vorm in een andere (transformeren) of ze vloeien samen in een eindvorm of eindpunt (convergeren). Vaak wist hij deze twee principes te combineren in één prent, bijvoorbeeld in de houtgravure Vlinders uit juni 1950.