3 maart t/m 5 september 2021

Geniale grafici: Escher en zijn tijdgenoten

De grootse grafiek van Escher en zijn tijdgenoten

De beroemdste graficus van Nederland is zonder twijfel M.C. Escher. Met zijn grafiek vol optische illusies neemt hij een unieke plek in binnen de nationale én internationale kunstgeschiedenis. Maar hij was niet de enige Nederlandse graficus van belang. In de tentoonstelling Geniale grafici: Escher en zijn tijdgenoten bij Escher in Het Paleis staat de grafiek van Eschers Nederlandse tijdgenoten centraal. In samenwerking met Kunstmuseum Den Haag laat de tentoonstelling de veelzijdigheid van de Nederlandse grafiek aan de hand van prenten van Eschers vrienden, bekenden en leermeesters zien. Ook wordt het werk van andere kunstenaars getoond, die kleur gaven aan de tijd waarin Escher zich ontwikkelde tot een groots graficus.

Jacoba van Heemskerck, Oude man, litho, 1906-1907. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Julie de Graag, Hondenkop, houtsnede, 1920. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Grafiek is een kunstvorm die creativiteit, ambacht en traditie koppelt aan technische uitdagingen. Aan het eind van de 19

en het begin van de 20

eeuw werden er in Nederland veel prenten gemaakt. Het grafische vak leefde. Het werk werd in oplage gemaakt en werd daardoor makkelijk verspreid. Dat maakte grafiek geliefd, ook bij kunstenaars die bekend waren door andere kunstdisciplines. Zo kozen beroemde namen als H.W. Mesdag en Jozef Israëls ook voor grafiek en maakten ze naast hun schilderijen ook litho's en etsen. M.C. Escher omringde zich graag met kunstenaars die het vak echt omarmden, zoals leermeesters Samuel Jessurun de Mesquita en Richard Roland Holst, en vrienden als Gerd Arntz en Paul Citroen.

Jan Hendrik Weissenbruch, Landschap met ondergaande zon, litho, 1867. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Hendrik Willem Mesdag, Dreigende bui boven het strand, litho, ongedateerd. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Richard Roland Holst, Schetsontwerp voor portret in gebrand glas, litho, 1916. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Matthijs Maris, Kop van een meisje met sluier, ets, circa 1883-1888. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Van landschappen tot portretten, van gebouwen tot geometrische vormen: Geniale grafici brengt van 3 maart tot en met 5 september 2021 het werk van 43 genadeloze grafici samen met het werk van M.C. Escher. Prenten van o.a. Piet Mondriaan, Matthijs Maris, Jan Mankes, Isaac Israëls, Jan Toorop, Jacoba van Heemskerck, H.N. Werkman en César Domela bieden een doorsnede van de Nederlandse grafiek aan het eind van de 19

en het begin van de 20

eeuw. De grafiek van deze tijdgenoten bevat veelal dezelfde thema’s als die van Escher, maar vaak met een totaal ander eindresultaat. Ontdek in Escher in Het Paleis hoe veelzijdig de grafische kunst kan zijn.

Gerd Arntz, Top-end, linoleumsnede, 1968. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Samuel Jessurun de Mesquita, Hoornuil, houtsnede, 1915. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Meer over deze tentoonstelling

Geniale grafici

Richard Roland Holst

De term ‘homo universalis’ is tijdens de Renaissance bedacht door de schrijver, filosoof en musicus Leon Battista Alberti (1404-1472). Leonardo DaVinci wordt veelal gezien als het archetype van deze alleskunner. In zijn geval was dat iemand die het complete wetenschappelijke spectrum beheerste. De Griekse filosoof Aristoteles (384-332 v.Chr.) wordt wel beschouwd als de eerste homo universalis. De term wordt nog wel eens misbruikt, maar Richard Roland Holst (1868-1938) zou je toch wel zo kunnen typeren. In de database van het RKD, het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, wordt hij beschreven als auteur, beeldhouwer, decorschilder, directeur van academie, etser, glasschilder, hoogleraar, illustrator, lithograaf, meubelontwerper, ontwerper, schilder, tekenaar, vervaardiger van houtsnedes en wandschilder. Een universeel man van de kunsten dus.

Lees meer

Geniale grafici

Samuel Jessurun de Mesquita

Samuel Jessurun de Mesquita was een begenadigd kunstenaar, een schilder en graficus met een eigenzinnige signatuur die een bijzondere plek in de canon van de kunst inneemt. Maar hij is toch vooral de ontdekker van M.C. Escher, de man die ervoor zorgde dat de student Bouwkunde het vak koos dat hem wereldberoemd zou maken. De tovenaarsleerling zou zijn ontdekker gaan overvleugelen en rond De Mesquita werd het langzaam stiller. Op 31 januari 1944 werd hij door de nazi’s opgepakt. Hij overleed kort daarop in concentratiekamp Auschwitz. Escher was er kapot van en de dood van zijn leraar maakte grote indruk op hem. Tegenwoordig wordt de naam van Samuel Jessurun de Mesquita veelal direct gekoppeld aan die van Escher, maar over de leraar valt nog genoeg te zeggen.

Lees meer

Geniale grafici

Vergankelijkheid vereeuwigd: Julie de Graag & M.C. Escher

Memento mori: deze oude Latijnse uitspraak herinnert de mens aan zijn sterfelijkheid. Dit gezegde is het sombere onderwerp van de simpele doch doeltreffende houtsnede van Julie de Graag (1877-1924). De Graag was een getalenteerd graficus en haar werk kenmerkt zich door een vergaande stilering. Beïnvloed door beeldhouwer Joseph Mendes da Costa en De Stijl-kunstenaar Bart van der Leck liet ze steeds meer details weg en werden haar lijnen eenvoudiger en doeltreffender.

Lees meer

Geniale grafici

Portrettenparade

Portretten kennen een eeuwenlange traditie. In de tentoonstelling Geniale grafici: Escher en zijn tijdgenoten is een hele zaal aan dit onderwerp gewijd. In deze zaal bent u niet alleen aan het kijken, maar staren ook heel veel ogen naar de bezoeker terug: van Beethoven tot een gestileerde hond en van Eschers vrouw Jetta tot een Nederlandse generaal met één oog. Zodra de tentoonstelling opent voor publiek (hopelijk zo snel mogelijk!), kunt u hier kijken én bekeken worden.

Lees meer

Geniale grafici

Geniale grafici op film

Wilt u meer horen over de highlights in de tentoonstelling Geniale grafici: Escher en zijn tijdgenoten? In deze filmpjes neemt conservator Judith Kadee u mee en geeft een voorproefje van de tentoonstelling aan de hand van tijdgenoten als Jan Hendrik Weissenbruch, Piet Mondriaan en Gerd Arntz. Hun werk is samen met dat van M.C. Escher in Escher in Het Paleis te zien.

Lees meer

Geniale grafici

Op zoek naar experiment

Al eeuwenlang maakt men prenten. Het is dus geen wonder dat er in de loop van de tijd een groot aantal grafisch technieken is ontstaan. Van houtsnede, kopergravure en mezzotint tot zeefdruk. Toch hebben veel grafische kunstenaars altijd een eigen draai weten te geven aan het eeuwenoude vak. Door te experimenteren maakten zij de weg vrij voor technologische verbeteringen, maar ook voor nieuwe manieren voor een kunstenaar om zich uit te drukken. Experimenteren gebeurde dan ook al vroeg. Al in de 17e eeuw drukte de kunstenaar Hercules Seghers zijn etsen af met olieverf, waarmee hij kleur bracht in de zwart-witte wereld van de ets.

Lees meer

Geniale grafici

Grafische vrienden

M.C. Escher was opgeleid als graficus. Hij was een kunstenaar, maar met dat woord heeft hij zijn hele leven moeite gehad. Hij plaatste zichzelf meer in de traditie van de kunstenaar als ambachtsman. Om grafiek te kunnen maken, was het eerst en vooral belangrijk om de benodigde technieken goed te beheersen. Dat gold voor hemzelf, maar ook voor collega’s. Hij kon het altijd erg waarderen als hij grafici trof die zich ook een meester toonden over hun vak. Hij omringde zich graag met deze ambachtslieden. De plek waar hij dit vooral deed was in hun eigen vereniging.

Lees meer

Deze website gebruikt cookies

Beheer cookies

Geniale grafici: Escher en zijn tijdgenoten