Het Brexit labyrint

Sinds het Brexitreferendum op 23 juni 2016 is het Verenigd Koninkrijk in een constante staat van verwarring over de toekomst van de natie en de relatie met het Europese vasteland. Afgelopen vrijdag was het B-day maar zelfs die keiharde deadline werd niet gehaald. Theresa May, de Britse premier die alles in goede banen had moeten leiden, bleek vooral het lijdend voorwerp van deze verwarring. Hoewel de stemming rond Brexit nog steeds vooral heel pessimistisch is, is er een beroepsgroep die er ook deels van geniet. Al bijna drie jaar spugen de cartoonisten een onuitputtelijke stroom aan politieke prenten uit over de Brexit. Daarin speelt M.C. Escher een opvallende rol.

Het blijkt namelijk dat een aantal van zijn prenten een heerlijke metafoor vormen voor die confusie en voor de voortdurende herhaling van zetten die het proces kenmerkt. Relativiteit is daarin wellicht de meest voor de hand liggende. Het labyrint waarin meerdere werkelijkheden naast elkaar bestaan, omschreef hij zelf als volgt:

Drie zwaartekrachten werken hier loodrecht op elkaar. Drie aardoppervlakken snijden elkaar rechthoekig en op elk van hen leven mensen. Twee bewoners van verschillende werelden kunnen niet op één zelfde vloer lopen, zitten of staan, want hun noties van wat horizontaal en wat verticaal is, zijn niet dezelfde. Maar wel kunnen zij samen één zelfde trap benutten. Op de bovenste hier afgebeelde trap bewegen twee personen zich naast elkaar in dezelfde richting voort. Toch daalt de ene naar beneden en klimt de andere naar boven. Contact tussen beiden is uitgesloten, omdat zij in verschillende werelden leven en dus niet van elkaars bestaan kunnen afweten.

Eeuwigdurende Brexit

In de Brexitcartoons die er van gemaakt zijn, wandelt Theresa May door die werelden heen. Op zoek naar de uitgang en op zoek naar begrip. Ze staat ook symbool voor de Britten die voor de Brexit hebben gestemd en de tegenstemmers. Beide groepen leven in een eigen wereld waarin weinig begrip is voor de werkelijkheid van de ander. In de derde prent staat het labyrint van Relativiteit symbool voor de geest van Paul Dacre. Deze voormalige hoofdredacteur van de Daily Mail voerde jaren lang hard campagne tegen het EU-lidmaatschap en zag de de uitlslag van het referendum als zijn belangrijkste nalatenschap.

De andere prent die meermaals terugkeert bij cartoonisten is Klimmen en dalen. De eeuwigdurende trap waarop zowel klimmers als dalers hun rondjes draaien zonder ooit ergens te komen, is een metafoor die zo mogelijk nog sterker is dan die in Relativiteit. Escher werd op het idee van de trap gebracht door de Britse (jazeker) wiskundigen Lionel en Roger Penrose, maar het is toch vooral de litho die hij er van maakte die in het collectieve geheugen is blijven hangen.

De derde prent is de Band van Möbius, een wiskundig principe dat al in 1858 voor het eerst beschreven werd maar die toch vooral bekend is door de versies van Escher. Net als de trap in Klimmen en dalen heeft ook dit pad helemaal geen einde. Het is voor de Britten te hopen dat er binnenkort toch een keer een beslissing gaat vallen.